محرم، هر سال با بغض و اشک و نوحه از راه می‌رسد؛ ماهی که در آن، سنت‌های دیرینه‌ی عزاداری و سوگواری در مساجد، هیأت‌ها، خیابان‌ها و خانه‌ها زنده می‌شود. اما در میان این تکرار پرشور و شعور، سوالی بنیادین ذهن بسیاری را درگیر می‌کند: آیا آنچه هر سال در ایام محرم تکرار می‌کنیم، توانسته روح قیام امام حسین(ع) را برای نسل امروز زنده نگه دارد؟ آیا زبان و محتوای عزاداری‌ها، با فهم و دغدغه‌های جوان امروز هماهنگ است؟

محرم فقط مناسکی برای عزاداری نیست؛ یادآور بزرگ‌ترین قیام انسان برای حقیقت، آزادی، کرامت انسانی و اصلاح جامعه است. اما گاهی در برخی از منابر و سخنرانی‌ها، این حقیقت ژرف، به روایت‌های تکراری و قالبی تقلیل یافته و کمتر از زوایای نو و تحلیلی به آن پرداخته می‌شود. این یادداشت تلاشی است برای بازخوانی عاشورا از منظر نیازهای امروز جامعه، و دعوتی است به بازگشت به روح بیدارگر و زنده‌ی قیام حسینی.

حضرت امام حسین(ع) نیامد تا فقط شهید شود و ما هر سال بر مظلومیتش اشک بریزیم؛ او آمد تا در زمانه‌ی خفقان، صدای حقیقت باشد. قیام او یک حرکت زنده است، نه یک حادثه‌ی محصور در تاریخ. او در برابر حکومتی ایستاد که مشروعیت دینی را ابزار قدرت کرده بود. این قیام، زبان ایستادگی در برابر ظلم است در هر زمان و مکان.

در جامعه‌ی امروز ما، که با بحران‌های اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی و حتی معنوی روبه‌روست، یادآوری عاشورا تنها در شکل مناسک کافی نیست. ما باید مفهوم "مسئولیت فردی و اجتماعی" را از امام حسین (ع) بیاموزیم؛ اینکه بی‌تفاوتی در برابر فساد، دروغ، تبعیض و ریا، مساوی با همراهی با ظلم است.

هرچند میراث عزاداری سنتی ما ارزشمند و هویت‌ساز است، اما باید اعتراف کرد که بسیاری از منابر، تریبون‌ها و روضه‌ها از تحلیل فاصله گرفته‌اند و به تکرار روایات و خطابه‌هایی بسنده کرده‌اند که نسل جوان با آن‌ها ارتباطی برقرار نمی‌کند.

ادبیاتی که همچنان بر شور صرف، بر سوگواری احساسی و توصیف عطش و نیزه و خاک تأکید دارد، اگرچه برای گروهی از مردم همچنان مؤثر است، اما برای نسلی که با شبکه‌های اجتماعی، آگاهی تاریخی، فلسفی و سیاسی رشد کرده، کافی نیست. آن‌ها به دنبال پاسخ هستند: چرا امام حسین (ع) ایستاد؟ چرا سکوت نکرد؟ چرا خانواده‌اش را به میدان آورد؟ و اگر امروز بود، چه می‌کرد؟

عاشورا، یک حرکت عمیق اجتماعی و سیاسی بود. امام حسین(ع) پیش از آنکه به شمشیر متوسل شود، با نامه‌نگاری، با روشنگری، با سخنرانی و دعوت تلاش کرد که جامعه را بیدار کند. در جامعه امروز، که با مشکلات اقتصادی، بیکاری جوانان، شکاف طبقاتی، فساد ساختاری و کاهش سرمایه اجتماعی مواجه است، باید از امام حسین (ع) «روش» مطالبه‌گری، «نترسیدن» از قدرت و «صداقت در مدیریت» را آموخت.

باید از مسئولان خواست که اگر نام امام حسین (ع) را بر زبان دارند، در عمل نیز میراث او را زنده نگه دارند؛ یعنی با مردم صادق باشند، درد جامعه را بفهمند، و برای اصلاح واقعی و نه نمایشی، تلاش کنند.

نسل جوان، با همه‌ی تنوع فکری، سبک زندگی و دغدغه‌های متفاوت، تشنه‌ی معنا و اصالت است. اگر محتوای عزاداری‌ها به‌روز نشود، اگر زبان منبرها با زبان نسل نو فاصله داشته باشد، نباید انتظار داشت که این نسل با محرم پیوندی عمیق برقرار کند.

باید به سراغ روایت‌های کمتر گفته‌شده از عاشورا رفت؛ از نقش حضرت زینب(س) به عنوان نماد رسانه‌ی بیدارگر، از رفتار اخلاقی امام حسین (ع) در برابر دشمن، از تصمیم‌سازی‌های شجاعانه، از مسئولیت‌پذیری در بحران، از کرامت انسانی حتی در میدان جنگ.

اگر امام حسین (ع) را فقط در لباس سیاه و هیأت‌ها ببینیم، او را از میدان زندگی حذف کرده‌ایم. امروز کشور ما به مدیرانی نیاز دارد که از امام حسین (ع) «شجاعت در تصمیم‌گیری»، «عدالت در رفتار»، «اخلاق در مدیریت» و «همدلی با مردم» را بیاموزند.

عاشورا، الگوی حکمرانیِ اخلاق‌محور است؛ نه ریاکاری، نه منفعت‌طلبی، نه بی‌تفاوتی نسبت به رنج مردم. اگر مسئولان، واقعاً عاشورایی باشند، باید صدای مردم را بشنوند، کاستی‌ها را بپذیرند و برای تغییر، صادقانه گام بردارند.

بسیاری از رسانه‌های مذهبی و دینی، هنوز در ساختارها و فرم‌های قدیمی باقی مانده‌اند؛ محتوای آن‌ها برای نسل امروز جذاب نیست. برای بازآفرینی محرم در ذهن نسل نو، باید از ظرفیت هنر، ادبیات معاصر، روایت‌های تصویری، مستندهای تحلیلی، پادکست‌ها و فضای مجازی استفاده کرد.

باید از زبان نمادین، داستان‌پردازی خلاق و تحلیل‌های کوتاه و عمیق بهره برد تا جوانان با امام حسین (ع) احساس نزدیکی کنند، نه فاصله. محرم نباید فقط در کوچه‌ها و خیمه‌ها باشد؛ باید به ذهن، دل و انتخاب روزانه‌ی ما وارد شود.

محرم، فقط عزاداری نیست؛ فرصتی است برای بازنگری در جامعه، رفتارهای شخصی، مسئولیت‌های اجتماعی و مسیر آینده. قیام امام حسین (ع) ، یک کلاس تاریخ نیست؛ یک جریان زنده‌ی فرهنگی، اجتماعی و انسانی است که می‌تواند به ما بیاموزد چگونه در سخت‌ترین زمان‌ها، به جای سکوت، برخیزیم؛ به جای مصلحت، حقیقت را انتخاب کنیم.

بیاییم این‌بار، محرم را نه فقط در حسینیه و روضه، که در رفتار، تصمیم و نگاه‌مان زنده کنیم. این بار، امام حسین (ع) را با زبان امروز، برای نیاز امروز، و برای فردای بهتر، بازخوانی کنیم.

اگر چنین کنیم، عاشورا فقط خاطره‌ای از گذشته نخواهد بود؛ نوری خواهد بود برای اکنون و آینده‌ی ما.