سال‌هاست که با فرارسیدن محرم، مراسم عزاداری حسینیه‌ها و هیأت‌های سراسر کشور را در بر می‌گیرد و نوای روضه و نوحه، شب‌های شهر و روستا را پر می‌کند. سنتی که ریشه در تاریخ دارد و هویتی عمیق به جامعه ایرانی بخشیده است. اما آیا محرم تنها برای گریه است؟ تنها برای عزاداری؟ یا قرار بوده عاشورا، مدرسه‌ای باشد برای تربیت انسان‌هایی شجاع، مسئول، حقیقت‌جو و مقاوم؟

در دنیای امروز، به‌ویژه در میان نسل جوانی که با سرعت تکنولوژی رشد می‌کند و با چالش‌های اخلاقی، روانی و اجتماعی متعددی روبه‌روست، بازخوانی عاشورا با رویکرد تربیتی، یک ضرورت است. عاشورا باید به «مفهوم» تبدیل شود؛ مفهومی که زندگی را تغییر دهد، نه فقط اشک را جاری کند.

امام حسین(ع) شخصیتی است که با تمام فشارها، تهدیدها و شرایط سخت سیاسی زمانه، تصمیمی اخلاقی و آگاهانه گرفت: ایستادن.

او به نسل‌ها یاد داد که آزادی واقعی، در گرو مسئولیت‌پذیری است. او نه‌تنها خود انتخاب کرد، بلکه اصحابش را نیز به انتخاب آگاهانه دعوت کرد. در شب عاشورا، چراغ خیمه را خاموش کرد و گفت: "هرکه می‌خواهد، برود..."

این پیام، یک شاهکار تربیتی است: "تربیت انسان آزاد، نه مطیع."

در نظام آموزشی و فرهنگی ما، این الگو می‌تواند جایگزین تربیتِ مبتنی بر ترس، اجبار و تقلید شود. ما به نسلی نیاز داریم که «خودش» انتخاب کند، نه از سر ترس یا عادت.

در عاشورا، امام حسین (ع) و یارانش، برخلاف تمام مصلحت‌اندیشی‌ها، حقیقت را برگزیدند. آن‌ها برای «اصلاح امت» قیام کردند، نه برای قدرت یا پیروزی نظامی.

نسل امروز، درگیر هجوم رسانه‌ها، بحران معنا، فشارهای اقتصادی و ریاکاری اجتماعی است. بیش از هر زمان، نیاز به الگویی دارد که شجاعت در تصمیم‌گیری، صداقت در رفتار و مسئولیت در انتخاب را بیاموزد.

عاشورا باید به کلاس درسی برای یادگیری «نه گفتن» به ناراستی، «نه گفتن» به ترس و «نه گفتن» به فرصت‌طلبی تبدیل شود.

امام حسین (ع) از لحظه‌ی تصمیم‌ به خروج از مدینه تا رسیدن به کربلا، بارها تصمیماتی سخت و دشوار گرفت. او تحلیل داشت، مشورت می‌کرد، شرایط را می‌سنجید، و هدف را گم نمی‌کرد.

اگر ما نسل جدید را در مدرسه و خانه، صرفاً مطیع و مقلد بار بیاوریم، چگونه انتظار داریم در بزنگاه‌های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی، درست تصمیم بگیرند؟

عاشورا، الگویی تربیتی برای آموزش تصمیم‌سازی در شرایط پیچیده است.

امام حسین (ع) هیچ‌گاه یارانش را سرباز ندید؛ آن‌ها را «همراه» و «هم‌پیمان» می‌دانست. حتی کودکان، زنان، جوانان و کهنسالان، در عاشورا «نقش‌دار» بودند، نه تماشاچی.

در تربیت امروز، یکی از معضلات، بی‌نقش بودن نوجوان و جوان در جامعه است. عاشورا به ما می‌گوید که اگر جوان را وارد میدان معنا، نقش و مسئولیت کنیم، او می‌تواند بزرگ‌ترین فداکاری‌ها را انجام دهد.

حضرت زینب (س) پس از عاشورا، مسئولیت روایت‌گری قیام را برعهده گرفت. در بازار کوفه، در دربار شام، و حتی در اسارت، زبان به حقیقت گشود. او رسانه بود، راوی حقیقت.

امروز که نوجوانان و جوانان در معرض سیل اطلاعات، روایت‌های تحریف‌شده و شبهات هستند، باید روایت عاشورا را از زبان حضرت زینب (س)، به آن‌ها آموزش داد.

او نه تنها سخن گفت، بلکه قدرت تحلیل، جسارت بیان و مسئولیت اجتماعی را آموزش داد.

در کتاب‌های درسی، در کلاس‌های پرورشی، در رسانه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی، کمتر از «عاشورای تحلیلی» گفته می‌شود. بیشتر بر اشک و توصیف مصیبت‌ها تأکید شده است.

لازم است الگوهای رفتاری امام حسین (ع) و اصحابش به عنوان شخصیت‌های دراماتیکِ تربیتی و الگوساز، در قالب‌های جذاب به نسل نو منتقل شود:

- داستان‌نویسی نوجوانانه

- فیلم و پویانمایی

- بازی‌های رایانه‌ای با مفاهیم عاشورایی

- قصه‌گویی مدرن از لحظات تصمیم و فداکاری

نسل امروز، زبان کهن خطابه و روضه را کمتر درک می‌کند. ما باید پیام عاشورا را به زبان امروز ترجمه کنیم:

- با واژگان امید، مبارزه، تغییر، کرامت، فداکاری.

- با نمادهای مدرن: نور، انتخاب، آزادی و آگاهی.

جوان امروز، تشنه‌ی معناست؛ اگر با او از «حسینِ واقعی» سخن بگوییم، ارتباط برقرار می‌کند.

اگر نوجوان و جوانان ما تنها یاد بگیرد که در عزاداری شرکت کند، اما هیچ تحلیلی از عاشورا نداشته باشد، در بزنگاه‌های زندگی، عاشورا را صرفاً یک «آیین» خواهد دید، نه یک «راهنما».

عزاداری باید به «آگاهی» ختم شود؛ به اینکه محرم، آغاز یک تغییر در نگاه، رفتار و مسئولیت‌پذیری باشد.

عاشورا، تنها برای گذشته نیست؛ چراغی است برای امروز و فردا. اگر ما بخواهیم نسلی شجاع، آگاه، با اخلاق و مسئول پرورش دهیم، عاشورا یک منبع تمام‌نشدنی از الگوهاست.

از امام حسین، باید صداقت، آزادگی و شجاعت را آموخت.

از یارانش، ایثار، وفاداری و درک هدف.

از زینب، روایت حقیقت و پایداری.

و از این مدرسه‌ی خون‌بار، باید «فهم» ساخت، نه فقط «عزاداری».