مازندران، استانی که زمانی قطب اصلی تولیدات کشاورزی ایران به شمار می‌رفت، این روزها با بحران عمیقی در حوزه کشاورزی روبه‌روست؛ بحرانی که اگرچه آرام و تدریجی پیش می‌رود، اما عواقب آن ویرانگر و غیرقابل جبران است. زمین‌هایی که نسل‌ها کشت و کار را تجربه کرده‌اند، امروز یا زیر بتن ساختمان‌ها دفن می‌شوند یا با ناامیدی به حال خود رها شده‌اند.
زخمی که زیر پوست زمین کشیده می‌شود
کمر کشاورزی مازندران نه با خشکسالی یا کم‌بارشی که با بی‌توجهی، بی‌برنامگی، و بی‌اعتمادی شکسته است. در این استان که از شمال تا جنوب و از شرق تا غربش مستعد کشاورزی است، صدای داس و بیل جای خود را به صدای لودرهای ساخت‌وساز داده است. تنها در غرب مازندران، به‌ویژه در نوشهر، چالوس، عباس‌آباد و رامسر، روند تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی به مسکونی و ویلایی به شدت افزایش یافته؛ پدیده‌ای که روزبه‌روز با چراغ سبزهای پنهان و آشکار برخی نهادها سرعت می‌گیرد.
کشاورز امروز، ناامید فردا
کشاورزان مازندرانی با مشکلات گسترده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند:
– قیمت پایین خرید محصولات از یک سو،
– افزایش سرسام‌آور هزینه‌های بذر، کود، سم و نهاده‌ها از سوی دیگر،
– ضعف در نظام توزیع، عدم وجود زنجیره ارزش،
– و دلالانی که سود واقعی را از آن خود می‌کنند.
در این میان، نبود سیاست‌های حمایتی هوشمند و نگاه سنتی به کشاورزی باعث شده تا بهره‌برداری علمی از زمین به فراموشی سپرده شود. کشاورزی هوشمند هنوز جای خود را باز نکرده، مکانیزاسیون ناقص مانده و آموزش‌های کاربردی تقریباً وجود ندارد.
وقتی زمین می‌فروشد، هویت می‌رود
فروش زمین برای کشاورز مازندرانی، انتخاب نیست؛ فرار است. فرار از بدهی، از ناامیدی، از سال‌هایی که محصولش حتی خرج همان زمین را هم نداده. در چنین شرایطی، وقتی یک دلال زمین، پیشنهادی چند برابری می‌دهد، کشاورز چاره‌ای نمی‌بیند جز فروش. و این‌چنین است که یک قطعه از امنیت غذایی، از هویت بومی و از آینده تولید نابود می‌شود.
سیاست‌گذاران؛ بیدار شوید
مسئولان باید بدانند مازندران دیگر تاب آزمون و خطای مدیریتی را ندارد. کشاورزی این استان نیاز به برنامه دارد، به حمایت عملی، به بازتعریف نقش کشاورز به‌عنوان تولیدکننده‌ای دانش‌بنیان. وزارت جهاد کشاورزی، استانداری، سازمان منابع طبیعی، و دستگاه‌های اجرایی نباید فقط ناظر این وضعیت باشند. آن‌ها باید بازیگر اصلی نجات کشاورزی مازندران باشند، نه تماشاگر خاموش آن.
چه باید کرد؟ راهکارهایی برای برون‌رفت
1. تدوین طرح جامع پایدارسازی کشاورزی مازندران با رویکرد منطقه‌ای و مشارکت کشاورزان.
2. اعطای مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات کم‌بهره برای جلوگیری از فروش زمین.
3. حمایت از کشت‌های سودآور و صادرات‌محور متناسب با اقلیم مناطق مختلف استان.
4. ایجاد تعاونی‌های واقعی کشاورزی و بازارهای مستقیم فروش محصول.
5. آموزش کشاورزی هوشمند و استفاده از فناوری در مدیریت مزرعه.
6. مبارزه جدی و شفاف با تغییر کاربری‌های غیرقانونی با برخورد حقوقی و رسانه‌ای.
7. جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با حمایت دولتی برای نوسازی زیرساخت‌ها.
در پایان...
نجات کشاورزی مازندران، فقط نجات یک بخش نیست؛ نجات ریشه‌های هویتی، فرهنگی و اقتصادی این استان است. اگر امروز به داد زمین‌های حاصلخیز نرسیم، فردا برای نان سفره‌مان باید به واردات چشم بدوزیم.
مازندران هنوز می‌تواند قطب کشاورزی کشور باشد؛ اما به شرطی که کشاورز، زمین، و تولید، اولویت باشند، نه قربانی.
محمود احمدی
مدیرمسئول