مناطق حاشیه‌نشین خرم‌آباد، سال‌هاست به کانون جرائم خشن و آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند. با این حال، برنامه‌های متولیان برای ساماندهی این مناطق، بیشتر در حد شعار باقی مانده و اقدامات عملی محسوسی در کار نبوده است.
حاشیه‌نشینی در خرم‌آباد، تنها یک مسئله کالبدی یا اقتصادی نیست؛ این پدیده، روایتگر رنج انباشته‌ای است که سال‌هاست در سکوت و بی‌توجهی رشد کرده است.
مناطقی مانند اسدآبادی، علی‌آباد و گل‌سفید، با کوچه‌های تنگ و تاریک، خانه‌های فرسوده و فضاهای رها شده، به پاتوق‌های مواد مخدر و کانون جرائم خشن تبدیل شده‌اند.
آمارهای رسمی قوه قضاییه نشان می‌دهد که سهم این مناطق در تولید آسیب‌های اجتماعی به‌مراتب بیشتر از دیگر نقاط شهری است. با این حال، اقدامات مسئولان برای ساماندهی این مناطق، بیشتر شبیه «پینگ‌پنگ تقصیر» بین دستگاه‌ها بوده تا راهکاری جامع و عملی.
حاشیه‌نشینی، بستر جرائم خشن
صادق حیدری، معاون دادستان لرستان با استناد به آمارهای رسمی قوه قضاییه، از نرخ بالای جرائم در مناطق حاشیه‌نشین خبر داد.
وی گفت: «جرائم خشن و فعالیت مجرمان حرفه‌ای که بر اساس تعریف، فردی است که سه بار یا بیشتر مرتکب جرم مشابه می‌شود، در این مناطق شیوع بیشتری دارد.»
به گفته او، مواردی مانند توزیع مواد مخدر، حمل سلاح و مهمات غیرمجاز، کودکان کار و سایر آسیب‌های اجتماعی، عمدتاً از این مناطق نشأت گرفته و به دیگر نقاط شهر سرایت می‌کند.
تصویری از محرومیت و حاشیه‌ای شدن
حیدری به بازدید میدانی از دو منطقه اسدآبادی و کوی علی‌آباد اشاره کرد که به ابتکار معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری انجام شد.
او توصیف کرد: «منازل فرسوده، محیط‌های نامناسب و فضاهای رهاشده‌ای وجود داشت که بعضاً به پاتوق‌های مصرف و توزیع مواد مخدر تبدیل شده بودند.»
این بازدیدها منجر به دستور تخریب برخی ساختمان‌های متروکه و تبدیل آنها به فضای سبز و کاربری‌های عمومی شد. با این حال، حیدری بر لزوم مشارکت فعال شهرداری خرم‌آباد در این روند تأکید کرد.
بانک اطلاعاتی مناطق حاشیه‌نشین؛ ابزاری برای تدوین راهبردهای خاص
معاون دادستان لرستان از ایجاد بانک اطلاعاتی جامع درباره مناطق حاشیه‌نشین استان به عنوان اقدامی ارزشمند یاد کرد، اما خواستار تکمیل این بانک به تفکیک شهرستان‌ها شد.
او توضیح داد: «آسیب‌های منطقه اسدآبادی با فلک‌الدین یکسان نیست و برای هر منطقه باید نسخه و راهبرد خاص خود را تدوین کرد.»
همچنین، وی به مشکل مالکیت اراضی و املاک در این مناطق اشاره کرد و گفت: «بسیاری از ساکنان فاقد سند مالکیت هستند که این مسئله باعث مراجعات مکرر آنان به دستگاه قضایی شده است.»
شورای اجتماعی استان؛ ناظری که باید قدرتمندتر عمل کند
حیدری با اشاره به نقش نظارتی شورای اجتماعی استان، خواستار فعال‌تر و دقیق‌تر شدن این نقش شد.
او گفت: «لازم است این نقش نظارتی شورا فعال‌تر و دقیق‌تر شود تا بتوان از کلی‌گویی فاصله گرفت و ارزیابی‌ها بر مبنای شاخص‌های واقعی انجام گیرد.»
به عنوان مثال، وقتی دستگاهی گزارش می‌دهد که به تعداد مشخصی تسهیلات اشتغال‌زایی پرداخت کرده، باید بررسی شود آیا این تسهیلات واقعاً منجر به ایجاد همان میزان شغل شده یا خیر.
طرح‌های عمرانی و فرهنگی؛ راهکاری برای خروج از بحران؟
سعید پورعلی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری لرستان از تدوین و اجرای برنامه‌های بومی در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی و ساماندهی محلات خبر داد.
او گفت: «در بند «الف» ماده ۸۵ قانون برنامه هفتم، تهیه و تدوین برنامه پایش و کاهش آسیب‌های اجتماعی به شورای اجتماعی کشور سپرده شده و استان‌ها باید در چارچوب همین قانون، اقدام‌های بومی و محلی خود را طراحی و اجرا کنند.»
همچنین، ناهید پرویزپور، مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان، به راه‌اندازی دفاتر تسهیلگری و ایجاد خانه‌های هلال، کرامت و مثبت زندگی به عنوان اقدامات دولت در راستای ارائه خدمات به این محلات اشاره کرد.
خدمات بهداشتی؛ حلقه مفقوده در مناطق محروم
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز از وجود ۱۰۰ هزار و ۷۰ واحد بهداشتی مصوب در استان خبر داد، اما گفت: «از این تعداد، ۹۴۹ واحد فعال است و مابقی به علت نبود زمین مناسب غیرفعال هستند.»
مریم کوشکی افزود: «۵۹ خانه بهداشت بدون زمین در استان داریم که براساس برنامه کشوری باید تکمیل شوند. تامین زمین این واحدها به عهده استانداری است و به محض تامین زمین، اعتبارات لازم از طریق وزارت بهداشت تخصیص خواهد یافت.»
حاشیه‌نشینی در لرستان، به ویژه در خرم‌آباد، نه تنها یک مسئله اجتماعی، بلکه یک زخم عمیق است که سال‌هاست التیام نیافته است.
مسئولان از برنامه‌های متعدد برای ساماندهی این مناطق سخن می‌گویند، اما فقدان اقدامات عملی و هماهنگی بین‌دستگاهی، موجب تداوم رنج ساکنان این مناطق شده است.
تا زمانی که شورای اجتماعی استان به جایگاه واقعی خود به عنوان ناظر قدرتمند و هماهنگ‌کننده دستگاه‌ها دست نیابد و برنامه‌ها از مرحله حرف به عمل نرسند، حاشیه‌نشینی همچنان به عنوان منبع اصلی آسیب‌های اجتماعی در لرستان باقی خواهد ماند.