در حالی که بسیاری از کشورهای جهان، کشاورزی و صنایع غذایی را پایه‌ای‌ترین مولفه امنیت ملی و توسعه پایدار خود می‌دانند، مازندران با این‌همه ظرفیت و قابلیت، همچنان درگیر کشاورزی سنتی، بی‌توجهی به صنایع تبدیلی، و بی‌انگیزگی کشاورزان مانده است. این یادداشت صدای کشاورزان مازندرانی و دعوتی صریح به مسئولیت‌پذیری و تحول‌گرایی برای استاندار مازندران است.
مازندران را همه با شالیزارها، باغ‌های مرکبات، دامداری‌ها، پرورش ماهی، و انبوه ظرفیت‌های کشاورزی‌اش می‌شناسند؛ اما واقعیت امروز این استان، فاصله‌ای عمیق با تصویر آرمانی آن دارد. کشاورزان از شدت فشار هزینه‌ها، نبود حمایت، و بی‌ثباتی بازار به ستوه آمده‌اند و هر روز که می‌گذرد، یکی از بازوان تولید این استان، با ناامیدی، دست از کار می‌کشد.
سقوط تدریجی کشاورزی سنتی
در مازندران، کشاورزی هنوز سنتی است: زمین‌های خرد، ابزارهای فرسوده، مدیریت غیرعلمی، استفاده مفرط از سموم و کودهای شیمیایی، و کمبود آموزش. این در حالی است که کشاورزی مدرن در جهان امروز داده‌محور، دانش‌بنیان، کم‌مصرف و پرمحصول است. کشاورز مازندرانی اما، هنوز مجبور است با داس و بیل کار کند و آخر فصل امیدوار باشد باران محصولش را نبرده باشد.
صنایع تبدیلی، حلقه مفقوده توسعه
صنایع غذایی و تبدیلی می‌توانند ثروت کشاورزی را چند برابر کنند. اما در مازندران این صنایع با کمبود مواد اولیه، مشکلات بازار، و نبود حمایت مواجه‌اند. مثلاً کارخانه‌های رب، کنسرو، مرکبات یا حتی بسته‌بندی برنج، اغلب با نصف ظرفیت فعالیت می‌کنند یا ورشکسته شده‌اند. چرا؟ چون زنجیره تأمین، بازاریابی و زیرساخت حمایتی وجود ندارد.
بحران محیط زیست کشاورزی
استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی، کودهای نیترات‌دار و آفت‌کش‌های خطرناک، هم خاک حاصلخیز مازندران را در معرض نابودی قرار داده، هم منابع آب را آلوده کرده، هم سلامت جامعه را تهدید می‌کند. محیط زیست قربانی کشاورزی ناکارآمد شده است. کشاورز ناچار است برای حفظ محصول، بیشتر سم بریزد، چون سیاستی برای کشت مقاوم، آموزش فنی یا کشاورزی ارگانیک وجود ندارد.
چرا کشاورز امید ندارد؟
مهاجرت کشاورزان به شهرها، فروش زمین‌های کشاورزی برای ساخت ویلا، و تمایل به مشاغل واسطه‌گری به‌جای تولید، همه نشانه‌ای است از بحران انگیزه در جامعه کشاورزی. کشاورز از بی‌ثباتی قیمت‌ها، نبود بیمه کارآمد، هزینه‌های بالا، و سود پایین رنج می‌برد. نه بانک به او وام مورد نیاز را می‌دهد، نه بازار خرید تضمینی برای همه محصولات وجود دارد، نه حمایتی جامع و کاملی در کار است. کشاورز احساس می‌کند تنهاست و رها شده.
استاندار محترم؛ نقش شما چیست؟
جناب آقای یونسی، استاندار محترم مازندران؛ شما عالی‌ترین مقام اجرایی استان هستید. کشاورزی باید اولویت یکم مدیریت استان باشد. اگر امنیت غذایی، اشتغال، مهاجرت معکوس، و توسعه پایدار برایتان مهم است، باید نگاه خود را به کشاورزی تغییر دهید. دیگر زمان گزارش‌های شعاری و بازدیدهای نمادین گذشته است.
چه باید کرد؟
1. تدوین نقشه جامع کشاورزی مازندران با محوریت محصولات راهبردی، مزیت نسبی و اقلیم هر منطقه.
2. تشکیل ستاد احیای صنایع تبدیلی با حمایت از واحدهای نیمه‌فعال و تأمین سرمایه در گردش آن‌ها.
3. آموزش فنی و علمی به کشاورزان با کمک دانشگاه‌ها، مراکز ترویج و شرکت‌های دانش‌بنیان.
4. توسعه زیرساخت‌های بازاریابی، صادرات و برندینگ برای محصولات استان.
5. اجرای طرح الگوی کشت مقاوم و کاهش مصرف سموم و آب با کشاورزی هوشمند.
6. حمایت از بیمه کشاورزی، قیمت‌گذاری منصفانه و تأمین نهاده‌ها با یارانه هدفمند.
کشاورزی؛ محور اشتغال جوانان مازندرانی
مازندران جوانانی دارد که یا بیکارند، یا مجبور به مهاجرت‌اند. اگر کشاورزی مدرن و سودمند شود، بسیاری از این جوانان می‌توانند به روستاها بازگردند. اشتغال در زنجیره کشاورزی و صنایع غذایی می‌تواند تحولی عظیم در اقتصاد استان ایجاد کند. اما باید امید ایجاد شود. کشاورزی باید سودآور، باافتخار و آینده‌دار شود.
جمع‌بندی و فراخوان عمومی
این مقاله، صدای هزاران کشاورز مازندرانی است که سال‌هاست کسی آن‌ها را نمی‌بیند. از شما، استاندار محترم مازندران، انتظار می‌رود این حوزه را جدی‌تر، عمیق‌تر و اولویت‌دار ببینید. رسانه «بصیرآنلاین» با رویکردی مطالبه‌گر، مردمی و امیدبخش، آماده است همراه تحولات مثبت در این حوزه باشد. اما تأکید می‌کنیم: با وعده و شعار، هیچ مزرعه‌ای جان نمی‌گیرد. وقت عمل است، نه حرف.
محمود احمدی
مدیرمسئول بصیرآنلاین